Czym jest EUDR?

EUDR (European Union Deforestation Regulation) to nowe rozporządzenie Unii Europejskiej (nr 2023/1115 z 31 maja 2023 r.) ustanawiające rygorystyczne wymogi w zakresie przeciwdziałania wylesianiu i degradacji lasów. Celem EUDR jest wyeliminowanie z rynku UE produktów, których pozyskanie przyczyniło się do niszczenia lasów – zarówno w wyniku nielegalnej, jak i legalnej wycinki. Regulacja zastąpiła wcześniejsze przepisy dotyczące drewna (EUTR), rozszerzając ich zakres na szereg surowców i towarów powiązanych z wylesianiem.

Jakie produkty obejmuje EUDR? Rozporządzenie dotyczy wprowadzania do obrotu unijnego (oraz eksportu z UE) siedmiu grup surowców związanych z ryzykiem wylesiania. Należą do nich m.in.: soja, wołowina (bydło), olej palmowy, drewno, kakao, kawa oraz kauczuk – a także produkty pochodne, takie jak np. skóra, czekolada, papier czy meble. EUDR wprowadza zakaz sprzedaży lub eksportu tych towarów, jeśli ich produkcja wiązała się z wylesianiem po dniu 31 grudnia 2020 r. lub narusza przepisy prawa kraju pochodzenia. Innymi słowy, przedsiębiorca musi udowodnić, że sprowadzane lub sprzedawane produkty są „wolne od wylesiania” oraz zostały wytworzone legalnie. Nowe prawo ma dać konsumentom pewność, że produkty dostępne na rynku UE nie przyczyniły się do niszczenia lasów.

Obowiązek należytej staranności (due diligence). Aby spełnić wymagania EUDR, firmy muszą wdrożyć system należytej staranności w łańcuchu dostaw. Oznacza to w praktyce zbieranie szczegółowych informacji o pochodzeniu surowców, analizę ryzyka oraz dokumentowanie działań potwierdzających zgodność z przepisami. Przedsiębiorstwa muszą gromadzić dowody, że ich produkty nie przyczyniają się do wylesiania i są zgodne z prawem – w tym dokładne dane geolokalizacyjne miejsca produkcji każdego surowca, daty produkcji, informacje o dostawcach i odbiorcach, opis towaru i jego ilości. Każda partia towaru powinna być przypisana do konkretnej plantacji lub działki, co umożliwia zweryfikowanie, czy dany obszar nie został wylesiony. Dodatkowo firmy zobowiązane są przechowywać całą dokumentację i oświadczenia potwierdzające due diligence przez minimum 5 lat na wypadek kontroli organów nadzorczych.

Rozporządzenie EUDR weszło w życie 29 czerwca 2023 r., natomiast jego kluczowe obowiązki zaczną być egzekwowane od 30 grudnia 2025 r. (dla dużych i średnich firm) oraz od 30 czerwca 2026 r. (dla mikro i małych przedsiębiorstw). Oznacza to, że przedsiębiorstwa z branż objętych regulacją mają ograniczony czas na dostosowanie swoich łańcuchów dostaw do nowych wymogów. EUDR obowiązuje bezpośrednio we wszystkich krajach UE, więc polskie firmy muszą spełnić te same kryteria co podmioty z innych państw członkowskich.

Dlaczego należy wdrożyć wymagania EUDR?

Spełnienie wymogów prawa i uniknięcie kar. EUDR nie jest dobrowolnym standardem – to obowiązujące prawo UE, którego niespełnienie wiąże się z dotkliwymi konsekwencjami. Za brak zgodności grożą surowe sankcje finansowe (kary do 4% rocznego obrotu przedsiębiorstwa), konfiskata zakwestionowanych produktów lub zysków ze sprzedaży, czasowe wykluczenie firmy z zamówień publicznych i dotacji, a nawet zakaz wprowadzania towarów na rynek UE. Naruszenie przepisów EUDR może zatem skutkować nie tylko stratami finansowymi, ale i utratą dostępu do rynku europejskiego. Wdrożenie wymagań rozporządzenia pozwala zminimalizować te ryzyka i zapewnić ciągłość działania przedsiębiorstwa.

Ochrona łańcucha dostaw i reputacji firmy. Dostosowanie się do EUDR wzmacnia bezpieczeństwo i transparentność łańcucha dostaw. Identyfikacja pochodzenia surowców i eliminacja ryzykownych dostawców chroni firmę przed nagłymi przerwami w dostawach (np. zablokowaniem importu towaru niezgodnego z przepisami). Dzięki wdrożeniu mechanizmów kontroli dostawców i geolokalizacji upraw firma zyskuje większą kontrolę nad jakością i legalnością surowców. To przekłada się na budowanie zaufania klientów i partnerów biznesowych, którzy coraz częściej oczekują gwarancji, że produkty są wytwarzane z poszanowaniem środowiska. Przedsiębiorstwo spełniające wymagania EUDR może pochwalić się statusem odpowiedzialnego dostawcy, co wzmacnia jego markę i przewagę konkurencyjną. W sektorach rolno-spożywczym, leśnym czy handlu surowcami zgodność z EUDR może stać się warunkiem koniecznym współpracy – firmy, które wcześniej wdrożą te wymagania, zyskają przewagę w przetargach i negocjacjach handlowych.

Długofalowe korzyści biznesowe. Wdrożenie EUDR to inwestycja w zrównoważony rozwój i odporność biznesu. Przejrzysty łańcuch dostaw wolny od nielegalnego wylesiania oznacza mniejsze ryzyko reputacyjne oraz operacyjne (np. związane z przyszłymi zmianami regulacji czy bojkotami konsumenckimi). Ponadto firmy realizujące zasady zrównoważonej produkcji łatwiej nawiązują współpracę z międzynarodowymi partnerami oraz mogą liczyć na przychylność inwestorów i instytucji finansowych zwracających uwagę na ESG. EUDR wpisuje się w światowy trend zaostrzania standardów odpowiedzialności za środowisko – spełnienie tych wymogów już teraz przygotuje przedsiębiorstwo na kolejne regulacje z obszaru ochrony klimatu i praw człowieka w łańcuchach dostaw. Podsumowując, wdrożenie wymagań rozporządzenia to nie tylko kwestia zgodności z prawem, ale i szansa na wzmocnienie swojej pozycji rynkowej poprzez prowadzenie biznesu w sposób etyczny i zrównoważony.